Jan Darowski – poeta, krytyk, tłumacz
Jan Darowski urodził się 22 grudnia 1926 roku w Brzeziu nad Odrą, podczas wojny uczył się drukarstwa w znanej wówczas drukarni Braci Mayerów w Raciborzu. W 1944 roku ukończył Szkołę Graficzną w Katowicach.
W wieku 17 lat został wcielony do Wehrmachtu. Podczas walki o Normandię uciekł na stronę aliantów i zgłosił się do Wojska Polskiego. Pod koniec wojny został instruktorem w Szkole Taktycznej w Catterick. Redagował gazetką garnizonową. Uczęszczał na kursy języka i literatury angielskiej organizowane przez Nelson College w Edynburgu. Maturę zdobył w Londynie w 1951 roku. Marzenia o studiach filozoficznych nie udało mu się zrealizować ze względów finansowych. Pracował jako robotnik niewykwalifikowany, z czasem powrócił do drukarstwa. Szeroką wiedzę zdobywał jako samouk, w tym też czasie pisał „do szuflady”.
Po zniesieniu wojennych restrykcji wiele lat pracował w zawodzie drukarza, nawiązując współpracę z „Merkuriuszem Polskim” i „Życiem Akademickim”. Stał się jednym z założycieli i współredaktorów „Kontynentów – Nowego Merkuriusza”, w którym ogłosił większość swoich wierszy, esejów oraz artykułów polemicznych. Drukował także w „Kulturze paryskiej”, „Miesięczniku Literackim”, „Więzi” , „Wiadomościach i Oficynie Poetów”. Jako pierwszy dokonał przekładu na język polski poezji D.H. Lawrense’a dla wielotomowej antylogii poezji angielskiej. Tłumaczył poezję Herberta, Białoszewskiego, Różewicza, Szymborskiej, Miłosza na język angielski do „Transatlantic Revien”, „San Francisco Annual”, „New Writing of East Europe”, „Cz. Miłosz: Selected Poems” Nowy Jork 1973 oraz wielu innych.
Jan Darowski zmarł 4 lipca 2008 roku. Jego prochy zostały pochowane, zgodnie z ostatnią wolą poety, w rodzinnej miejscowości na cmentarzu w Brzeziu 26 lipca.
Twórczość Jana Darowskiego znaleźć można w ważniejszych antologiach i zbiorach, jak np. „Antologie de la poésiè polonaisse” Paryż 1965, „Neue polnishe Lyrik” Darmstadt 1965, „Opisane z pamięci”. Antologia poetycka londyńskiej grupy „Kontynentów” W-wa 1965, „Kolumbowie i współcześni. Antologia poezji polskiej po roku 1939” W-wa 1972, „Mały Słownik Pisarzy Polskich na obczyźnie” W-wa 1992, „Szkolny Słownik Literatury Polskiej XX wieku” Katowice 1998, „Antologia poezji polskiej na obczyźnie 1939-1999” Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik W-wa, Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie Toronto 2002.
Jan Darowski wydał dwa tomy poezji „Drzewo sprzeczki” (1969) oraz „Niespodziewane żywoty” (1990). Obydwa zbiory wydane zostały przez Oficynę Poetów i Malarzy w Londynie. W roku 1968 otrzymał nagrodę Tadeusza Sułkowskiego, zaś w roku 1969 Nagrodę Fundacji im. Kościelskich, najwyższą poza granicami kraju stałą polską nagrodę literacką uchodzącą za miernik pisarskich osiągnięć. W 2008 roku ukazał się pierwszy w Polsce tomik poezji „Powroty. Wybór wierszy Jana Darowskiego” opracowany przez redakcję pisma „BRZESKI PARAFIANIN” a wydany przez wydawnictwo „Raciborskie Media Ireneusz Burek”.
Twórczość Jana Darowskiego publikowana w Antologii Poezji Polskiej, obok twórczości takich osobowości jak Czesław Miłosz, świadczy o tym, że jest on zaliczany do grona najlepszych piszących na obczyźnie Polaków. Zakład Literatury Polskiej XX wieku przy Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego od wielu lat prowadzi badania biografii i dokonania twórców skupionych wokół pisma londyńskiej emigracji „Kontynenty”, dzięki czemu stał się (z woli żony Barbary Darowskiej) dysponentem rozproszonej twórczości poety.
W 2012 roku została wydana przez Rzeszowskie Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza” autobiografia Jana Darowskiego „Unsere”, która otrzymała nominację do Śląskiego Wawrzynu Literackiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego opublikowało opracowane przez Jana Wolskiego „Archiwum domowe Jana Darowskiego” (2012). Pod redakcją Jana Wolskiego ukazały się również „Eseje” (2013) oraz „Poezja” (2015) wydane przez Rzeszowskie Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza”.
W 2011 roku z inicjatywy mieszkańców Brzezia obchodzony był w Raciborzu Rok Jana Darowskiego (85. rocznica urodzin), zwieńczony konferencją naukową w Rzeszowie, podczas której z referatem „Związki Jana Darowskiego z Ziemią Raciborską Brzezie nad Odrą – Londyn – Brzezie” wystąpiła Małgorzata Rother-Burek.
oprac. Małgorzata Rother – Burek, Ireneusz Burek
16 grudnia 2016 roku, w 90. rocznicę urodzin poety nadano rondu przy zbiegu ulic Rybnickiej, Markowickiej i S. Drzewieckiego imię Jana Darowskiego. Z inicjatywą takiego upamiętnienia poety wyszło wydawnictwo „Raciborskie Media Ireneusz Burek” oraz Małgorzata Rother-Burek – wieloletnia przyjaciółka i rzeczniczka twórczości Darowskiego w regionie, który do końca życia uważał Brzezie za swoją małą ojczyznę.
W uzasadnieniu wyboru miejsca upamiętnienia inicjatorzy pisali: „Lokalizacja wskazanego we wniosku ronda bardzo wymownie wiąże się z postacią poety. Występuje bowiem na drodze z Brzezia do Raciborza, w bezpośrednim sąsiedztwie dawnej granicy pomiędzy Raciborzem a Brzeziem (zaledwie kilkadziesiąt metrów od tablicy z nazwą dzielnicy Brzezie). Ponadto od ronda wychodzą cztery drogi, które prowadzą w różne strony: na Śląsk, ziemię opolską czy Republikę Czeską, symbolicznie przypominając, iż człowiek może podążać w różne strony świata”.
Z inicjatywy Śląskiego Porozumienia Gospodarczego ŚLĄSK.ONLINE w 15. rocznicę śmierci wielkiego raciborzanina, utworzono skwer Jana Darowskiego, gdzie umieszczono tablicę pamiątkową oraz posadzono lipę–symbol tęsknoty poety do miejsc dzieciństwa. Inicjatywa lokalna współfinansowana przez Miasto Racibórz. Racibórz, 2023
